Халықаралық салыстырмалы зерттеулер нәтижесі республикада мектептегі білім сапасы оқыту тіліне байланысты айтарлықтай өзгеретінін көрсетеді. Эксперттер қазақша оқытатын мектептерде де, аз ұлттар тілінде оқытатын мектептерде де сапалы әдебиеттер мен мұғалімдер даярлығының жетіспейтінін айтты.
2003 жылдан бастап Қазақстанда қазақ тілінде оқытатын жалпы білім беретін мектеп көбейіп келеді. Бұл басқа да шаралар сияқты 2025 жылға қарай мемлекеттік тілде еркін сөйлейтін, оқитын және жазатын халық үлесін 68%-ке арттыруға бағытталған.
Қазіргі уақытта, тіл жағынан алғанда, білім беру жүйесінде қазақ тілі басым, бірақ ондағы оқыту сапасына эксперттер алаңдайды. Мамандар қанағаттанбаудың басты себебінің бірі сапалы оқулықтардың жетіспеуі деп санайды. Астана халықаралық университеті президенті Серік Ирсалиев мәселені мемлекеттік деңгейде «аса назар аударатын» жайт деп біледі.
Мектептерде диаспора тілдерінде оқитын балалар да осындай қиындыққа тап болады. Білім беру саласының зерттеушісі Альфира Махмудова республикада қалған 11 ұйғыр мектебінде кадрларға да, оқу-әдістемелік материалдарға да қатысты ылғи қиындық туып отыратынын айтты.
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті – ұйғыр мектептеріне мұғалім даярлайтын елдегі жалғыз жоғары оқу орны. Орта арнаулы оқу орындарының ішінде мұндай оқытушыларды Жаркент гуманитарлық-техникалық колледжі де оқытады.
Осы оқу орындарын бітіретін аздаған түлек ұйғыр мектептеріне жұмысқа орналасып, онда негізгі жұмысымен қатар қосымша жұмыс істеуге мәжбүр. Махмудова жыл сайын бұл мұғалімдер ұйғыр тіліндегі пәндерді оқу бағдарламасына қосуға мәжбүр болып, орыс және қазақ мектептеріндегі әріптестеріне қарағанда орта есеппен 200 сағат артық жұмыс істейтінін айтты. Сонымен қатар, мұғалімдер ұйғыр тіліндегі оқу әдебиеті жеткіліксіздігін қандай да бір жолмен шешуі керек, оның дамуымен бүгінде Қазақстанда бірнеше адам ғана айналысады.
Эксперт сұхбаттарын 2020-2021 жыл қысында PaperLab ҚФ зерттеушілері «Орталық Азия елдеріндегі білім беру теңсіздігінің жаңа қырлары: проблема өлшемдерінен саясаттың өзгеруіне дейін» жобасы аясында өткізді. Ол Сорос-Қазақстан қоры қолдауымен жүзеге асырылып жатыр. Еңбек мазмұны авторлар көзқарасын білдіреді және қор көзқарасымен сәйкес келуі міндетті емес. Жобаның медиа серіктесі – MediaNet халықаралық журналистика орталығы.
Орталық Азиядағы сапалы білімге қол жеткізу теңсіздігі кесірінен балалар «кедейлік қақпанына» түседі – зерттеу
Қазақстанда арнайы интеллектуал мектептердегі бір оқушыға кететін шығын кәдімгі мектептегіден 6 есе көп. Қырғызстан оқушылары PISA-ға қатысушы елдер арасында сауат деңгейі бойынша екі рет соңғы орында тұрды. Тәжікстанда бастауыш мектеп бітіргеннен кейін оқушылардың саны 2-3% азаяды. Өзбекстанда әр алтыншы мектеп қана цифрлық білім беру платформасына қосылған.
Бұл – Орталық Азия мемлекеттеріндегі сапалы орта білімге тең емес қол жеткізу тереңдігін көрсететін бірер факт қана. COVID-19 пандемиясы және соның салдарынан қашықтан білім беруге ауысу теңсіздікті күшейтті. Бұл тұрғыда кедей немесе ауылды жерлердегі балалар мен жасөспірімдерді баса айтқан жөн.
Өзбекстан мобильді интернет жылдамдығы бойынша дүниежүзінде соңғы он елдің қатарына кіреді. Тіркелген кең жолақты байланыс жылдамдығы бойынша республика аймақтағы барлық көршісінен (Түркіменстаннан басқа) алда тұр.
Тәжікстан онлайн режимде оқытуға ауыса алмай, 4 айға жуық білім беру процесін тоқтатты. Мұндай шешім байланыстың қол жетімсіздігіне, қымбат екеніне және сапасының төмендігіне байланысты болды.
Қырғызстандағы мұғалімдердің үштен екісі өткен көктемде онлайн білім беруге көшуге дайын болмады. Мұғалімдер ұялы телефонды өзі сатып алуға және байланыс ақысын өз бетінше төлеуге тура келгенін айтты.
Қазақстан оқушыларының шамамен 10%-інде дербес компьютер жоқ. Алғаш рет Қазақстанға көрсетілген гуманитар көмекке медицина қорғаныс құралдары ғана емес, оқушыларға арналған ноутбуктер де кірді.
Оған қоса, республикалардың әрқайсында – үкімет те, қоғам да – пандемия басталғаннан бастап білім берудегі теңсіздікті жоюға күш салды.
Осылайша, Қырғызстанның ұлттық байланыс операторы оқытушылар мен студенттерге арнайы жеңілдік тарифін ұсынды. Өзбекстанда краудфандинг және Еуропалық даму банкі қаражаты арқылы білім берудің онлайн-платформасы іске қосылды. Қазақстанда мектеп оқушыларына арналған 6 мыңнан астам телевизиялық сабақ жазылып, республикалық арналарда көрсетілді. Тәжікстанда Білім министрлігі электрон курстар мен қатқыл дискілердегі материалдарды мектептерге таратып жатыр.
Дүниежүзілік банк зерттеуі бойынша, білім берудегі теңсіздік деңгейі жоғары елдер кедейлікті ұрпақтан ұрпаққа қалдыруға бейім («кедейлік қақпаны»). Халықаралық институт бағалауы бойынша, 2020 жылдан бастап 20 жылдан астам уақыт ішіндегі алғаш рет аса үлкен кедейлік артпақ.
Қазіргі жағдай себептеріне назар аударуға және қолайлы шешімдер ұсынуға бағытталған «Орта Азия елдеріндегі білім теңсіздігінің жаңа қырлары: мәселені зерттеу және білім саясатын өзгерту» жобасы жасалды. Оны Сорос-Қазақстан қоры қолдауымен PaperLab ҚҚ қамқорлығымен төрт ел зерттеушілері жүзеге асырып жатыр. Еңбек мазмұны авторлар көзқарасын білдіреді және қор көзқарасымен сәйкес келуі міндетті емес. Жобаның медиа серіктесі – MediaNet халықаралық журналистика орталығы.
forbes.kz
Дәурен
